[size=18][b]Elfçe(Elvish Habet)[/b][/size]

ELFÇE DERSLERİ

QUENYA DİLİ


Ders 1: Quenya Diline Giriş, Telafuzlar ve Kelime Bilgisi

Ders 2: Çoğul eki, artikle, kelimeler, ilk sınav...

Ders 3: Çiftli ifadeler, çoğul hakkında bir kaç şey daha, geçen haftanın cevapları ve yeni sorular

Ders 4: Sıfatlar

Ders 5: Edatlar, Bağlaçlar, Fiiller (I)

Ders 6: Fiiller(II) [Geçmiş zaman]

Ekstra 1: Windows için Quenya True Type Fontları

Ekstra 2: Quenya-Türkçe Sözlük



SINDARIN DİLİ
Ders 1: Sindarin'e Giriş, Sindarin'de Telafuz

QUENYA quenya

Quenya Diline Giriş

Ai!
Her Tolkien meraklısı Elfçe’yi, öğrenmek ister. Öğrenmesi en kolay mı bilmem ama elimizde en çok materyal olan elf dili Quenya’dır. Burada Quenya’yı size Yüzüklerin Efendisi kitabında kullanılan akansa göre yani üçüncü çağ aksanı ile öğretmek için derslere başladık…
Hepinizin bildiği gibi Quenya gerçek bir dil değildir. Yazılmış bir dildir. Dolayısıyla bu dil konuşmaktan çok yazışmanıza yarayacak. Neden mi? Çünkü çevrenizde bu dili konuşan pek az ve belki de hiç kimse yok, ama internette pek çok sitede özel forumlar var bunun için.

Quenya öğrenmesi kolay bir dil mi?
Hayır kesinlikle değil. Gerek konuşma gerek kelime gerek cümle yapısı gerekse pratik yapma konusundaki olanaksızlıklardan dolayı belki de öğrenmesi en zor dillerden biri. Ama bu sizi yıldırmasın.

Peki Quenya neye benziyor?
Türkçe’ye… Tabii tam olarak değil ama bir takım benzerlikler var. Aslında Fince’ye daha çok benziyor.
Örneğin Quenya’da ekler sözcüğü sonuna ekleniyor.
Ör: Anar caluva tielyanna
Burada “Güneş yolunuzun üzerinde parlasın” deniyor. Tielyanna “yolunuzun üzeri” demek. Gördüğünüz gibi –lya “nuzun” –nna ise “üzeri” anlmlarını taşıyor.

Ders 1: ders 1
Quenya alfabesi şu şekilde yazılabilir:
c (= k), d, f, g (türkçe c), gw, h, hy, hw, l, ly, m, n, nw, ny, p, qu, r, ry, s, t, ty, v, y ve w
Quenya’nın sesli harfleri a, e, i, o, u dır.; uzun sesler ‘ ise işaretlenir ör:: á, é. Kimi ünlüler kapalı kimileri ise açıktır. Bundan kastım; aaaaa deyin ve oooooooo deyin. Ağzınızın aldığı durumları karşılaştırın. "a" en açık seslidir ve Türkçe'deki gibi okunur. "u" ise en kapalı seslidir ve o da Türkçe'deki gibi okunur.

Harfler genel olarak , İtalyanca’daki şekilleri ile okunmalıdır ve sesli harfler çoğunlukla Türkçe'deki okunuşlarına benzerler; uzun sesler á ve é belirgin biçimde normal a, e seslerine, kısalarından daha yakındır. Bazı sesler üzerlerinde çift nokta ile yazılır(ë, ä etc.), ama bu onların okunuşlarını etkilemez. Bu tür harflerin okunuşları tıpkı İngilizce’deki gibidir. “ai, au, eu, oi, ui, ve iu” gibi iki ünlüler vardır. Ünsüzlerden c mutlaka k; l ise bildiğimiz L olarak okunmalıdır; r titrek okunur; s okunmaz; y sessiz kullanılır(İngilizce’deki you gibi). İdeal olarak, t, p, c sessizleri güçsüz okunur. Süreksiz sessizler -y (ty, ny gibi.) ile biter; sürekli sessizler ise genellikle -w (ör: nw, ama cw yerine qu[Q] okunur). H, [x] (Almancada ki ich-Laut gibi) t’den önceki ses gibi okunur, tabii eğer ht kombinasyonunda e ya da i harflerinden biri gelmemişse, h Almanca’daki ich-Laut gibi okunur. Öbür türlü, h İngilizce’deki gibi okunur. h; ne kadar hy ve hw ile simgelense de sırasıyla ich-Laut ve sessiz wh (Amerikan İngilizcesindeki gibi bir wh), ile okunurlar. hl ve hr kombinasyonlarında orijinal olarak sessiz olarak tanımlanır l ve r, ama üçüncü çağda bu iki ses normal l ve r olarak okunmaya başlanmıştır. Kimi uzun sözcüklerde, vurgu ikinci heceden sondaki uzun heceye düşer. Eğer sonuncu hece kısaysa, vurgu üçüncü heceye düşer (sözcük iki hecen uzun değilse, ilk hece uzun da olsa kısa da olsa vurguyu alır).
Qu yalnızca Q anlamı taşır, yukarıda da bahsettiğim gibi cw da aynı şekilde q anlamı taşır.

Kimi "a"lar tam okunurken kimi "a"lar yok sayılır. Örneğin Quenya kelimesinde "a" okunurken "anna" kelimesinde (anlamı hediye) tıpkı İngilizce'deki Anna isminin okunması gibi okunur. (ann)
Notlar:
Ünlü harfler:

"i" harfi de tıpkı Türkçe'deki gibi kullanılan bir harfdir. ô harfi TR o, ú harfi TR ü gibi okunur.
"ai" harfi "ey" gibi değilde "ay" gibi kullanılır. (İngilizce kaynaklardan örnek: "fail" gibi değil "aisle" gibi)
"au" harfi bir yerimiz acıdığında verdiğimiz tepki sesi "ov" olarak okunur.
"eu" Türkçe'deki e harfi gibi okunur.
"iu" harfi "yu" gibi okunabilir.
Ünsüz harfler:
C her zaman k'dir
hw, hy, hl, hr harflerinde h okunmaz ve ikinci harf İngilizcedeki hali ile okunur. hl ve hr nefes sesi, ıslık gibi çıkarlar.
hw İngilizcedeki wh gibidir.
h bunlarınn dışında kullanıldığı zaman Türkçe'dekinden daha sert bir sestir. "Hey" kelimesindeki gibi. (İngilizce örnek: Breath)
"l" Türkçedeki "gel, al" deki l gibi kullanılır.
"n" Türkçedekinden biraz daha kalın İngilizcedeki n gibi kullanılır.
"r" ise Türkçedeki esrar kelimesine yakın bir okunuştadır.
"s", z gibi okunmaz. Daha çok nefes verme sesi gibi okunmayan bir sestir.
v ve w arasındaki fark şudur: v daha açık ve w daha kapalı bir sestir.
y harfi ise "yavru" kelimesindeki y gibi okunur.(İngilizce örnek: "yes")
Çift nokta kullanımı:
Yukarıda belirrtiğim gibi çift noktanın okunuşa hiçbir etkisi olmaz, lakin yazıda kullanılmaktadır. Tolkien bunu bir çok yerde kullanmıştır. ä, ö, ë. Aslında bunlar tam olarak gerekli değildirler. Yalnızca İngilizce okumadan ayrı oldukları belirtmek için kullanımışlardır. Bunları kullanma kuralları vardır ama ben gerekli görmediğimden onları burada yazmayacağım…


Ne kadar hızlı konuşmalıyız?
Konuşma hızına gelince, eğer Quenya konuşursanız çok hızlı konuşmalısınız. Daha önce belirttiğim gibi İtalyanca ile benzerlikleri var dilin, ayrıca Tolkien İtalyanca dilini severmiş. Dolayısıyla Quenya hızlı bir dil ve bu dili hızlı ve doğru konuşmak bu dili iyi konuşmak anlamına geliyor.

KELİME BİLGİSİ
Bu kadar kuramsal bilgiden sonra hoşunuza gideceğini düşündüğüm genel kalıplar:

Selam!: Ai!

Benim adım...: .... nîn ess veya essen .....

kim? ne? : man?

senin adın .....: .... cin ess veya esseg ...

sin : bu
tan: şu
ent: oradaki

im veya ni :ben
em: biz

eg: sen
ech: siz (çoğul anlamda)
edh veya el: siz (saygı)

e: o (insanlar için [ve elfler tabii])
San: o ( cansız varlıklar ve hayvanlar)

sain: onlar

nin : bana
men : bize

cen: sana
chen:size (çoğul)

den veya len :size (saygı)

sen : ona
ten: onlara

nin: benim
cin:senin
din:sizin
tin:onun

min: bizim
chin: sizin
lin: sizin
tin: onların

QUENYA DERSLERİ 2. KISIM

Herhangi bir şeyi anmak için kullanılan sözcüğe isim dendiğini hepimiz biliriz. Ağaç, araba, taş isimdir. İnsan isimleri de...Bir çok dilde isimlerin sonuna ekler eklenir. Örneğin Ali ile ev kelimesini birlikte kullanmak için Ali'nin evi diyebiliriz. Kimi dillerde bu ekler birbirine benzeyebilir. Örneğin İngilizcede çoğul eki ile (girls) sahiplik eki (girl's) benzerlik gösterir. Çoğu dilde bir isim en fazla 4-5 farklı biçimde bulunabilir. Ama Quenya'da yüzlerce biçimde bulunabilir. Çünkü aynı kelime içinde cismin bulunduğu yer ve çoğulluğu belirtilir. (Türkçe'den biz buna alışığız.) Hatta son dönem Quenya'sında adın sonuna onun kime ait olduğu dahi eklenebilmektedir. Sözgelimi -rya "onun" anlamına gelir, máryat onun elleri.(Sondaki t harfi bir çift olduğunu belirtiyor)

Bu bölümde öğrenci Quenya'nın deli gibi zor bir dil olduğunu düşünebilir, (-Oha, yüzlerce farklı biçim.) veya onun harika bir dil olduğunu düşünmeye başlar. (Vouv, yüzlerce farklı biçim) Korkmaya gerek yok çünkü bu biçimler çeşitli eklerin kombinasyonu ile oluşuyor, ve dediğim gibi bu Türkçe'de de varolan bir şey. Biliyorsunuz ki 250'ye kadar saymak için ikiyüzelli tane ayrı sayı bilmeye gerek yok. 0 ve 9 arası yetiyor. Bu da öyle.

ÇOĞUL EKİ
Quenya'da iki çeşit çoğul eki vardır. Bunlardan biri sona eklenen "-li" ekidir. Bu ek bazı yerlerde kullanılıyor olsa da görevi pek anlaşılamamıştır. Düşüncelere göre çok fazla olan şeyler için kullanılmakta. Örneğin Elda (elf) Eldali (Çok fazla elf).
Asıl çoğul eki ise "-r"dır. Zaten Silmarillion'u okuduysanız bunu gözden kaçırmamışsınızdır:
Elda - Eldar (elfler)
Vala - Valar (Tanrılar)
Ainu - Ainur... (Tanrının ilk yarattığının ruhları gibi bir anlamı vardır)

Ama bazı özel durumlar vardır

-ë ile bitenlerin çoğulu -i (Ör: Quendë Çoğul: Quendi)
-ië ile bitenlerin çoğulu (unutmayın ki bu ayrı bir harfdir) -ier'dir
Tüm bunların dışında bazı kelimelerin kendilerine göre çoğulları kullanılmıştır. (tyeller-tyelli[rütbe], mallë-maller[yol] , elen-Eleni(yıldız), Atan-Atani(insan), Casar- Casari(cüce)
ARTİKLE
Dersimizden bir de artikle için vakit kaldı. Artikle dediğimiz hani şu İngilizce'deki "the, a, an" gibi kelimeler.

Quenya'da artikleler tıpkı ingilizcede olduğu gibi.
"The" daha önce söz edilmiş bir şeyden bahsederken kullandığımız artikledir ve Quenya'da karşılığı "i"dir. Örneğin i eleni "the stars"(adı geçen yıldızlar gibi) kulanışabilir.
Ama ingilizcedeki a-an ekleri yani "herhangi bir" anlamında kullanılan "bir" Quenya'da yoktur.Şu meşhur Elen síla lúmenn' omentielvo (Bir dahaki görüşmemizde bir yıldız üzerimize parlasın) çevriliren koyulan bir.
Bazı zamanlar the anlamındaki i çizgi ile yazılır. Örneğin i-mar'da (imar değil tabiiki, Dünya) veya i-coimas'da (Lembas yaşamekmeği)olduğu gibi...
Elfler güzeldir derken Eldar nar vanyë dersiniz ama belli bir elf topluluğunu anlatırken "I Eldar nar vanyë"demeniz gerekir.Bu I'ları ingilizcedeki ben ile karıştırmak yaygın bir hatadır...

KELİME BİLGİSİ
minë "bir" (Artık her derste bir rakkam öğreneceğiz)
Anar "Güneş"
Isil "Ay"
ar "ve"
Elda "Elf"
lië "halk" ("etnik grup" veya ırk anlamında, Eldalië gibi= Elf Halkı).
vendë "bakire"
rocco "at"
aran "kral"
tári "kraliçe"
tasar "söğüt"
nu "altında"

ALIŞTIRMALAR

1. Bunları Türkçe'ye çeviriniz

A. Roccor
B. Aran
C. I rocco.
D. I roccor.
E. Arani.
F. Minë lië nu minë aran.
G. I aran ar i tári.
H. Vendi.

2. Quenya'ya çeviriniz:

I. Söğütler.
J. Elfler.
K.(the) Krallar
L. halk
M. Söğüt altındaki at
N. Bakire ve kraliçe
O. Kraliçe ve bakireler
P. Güneş ve Ay (Bunu yaparsınız)

QUENYA

DERS 3



ÇİFTLİ İFADELER

Ai!

Geçen derste de bahsettiğimiz gibi Quenya’da çoğullar li, i veya r ile yapılıyordu. Aynı zamanda gerçek dillerde de olduğu gibi Quenya’da çiftli ifadeler içerir. Bundan kastım birbiri ile ilişkisi olan iki nesneyi isimlendirirken kullanılan kelime grupları. Çiftli kullanımın iki şekli var: -u ve -t.

Aslında Tolkien bu iki kullanımı bir şekilde farklı tasarlamıştı. Ama ne yazık ki bugün elimizde bu bilgi yok. Mektuplar(Letters):427’e bununla ilgili birkaç şey bulunuyor. -u ile bitten (İlkel Elfçede -û) doğal çiftler için kullanılırdı, yani iki insan veya nesne arasında mantıksal bir ilişki kurulduğunda. Örnek olarak VT39:9, 11, pé kelimesi (dudak) peu şeklinde kullanılmıştı, bir insanın bir çift dudağı anlamında (ve değil, örnek olarak, bir insanın üst bir diğerinin alt dudağından bahsedilmiş olunsaydı, yalnızca "iki dudak" ve doğal bir çift olmazdı). Veru ismi, "evil çift" ya da "karı-koca", çiftli ifade sayılır; yani “evil çift” kelimesi tekil olarak görülmez (ama verno "koca" ve vessë "hanım" aynı anlamı taşır; Letters:352). alda ismi (ağaç) çiftli anlam içerir, ama herhangi bir ağaç değil, Valinor’un iki ağacı: Aldu.

Gördüğünüz gibi u eki sesliye eklenince sesli düştü. Aldau değil de Aldu daha yaygındır. Ama kadim zamanda Aldaru, görülüyor -u eki normal çoğul olan aldar "ağaçlar"a getirilmiş, Ama bu eski kullanımın Lotr zamanında modası çoktan geçmişti. Peu kelimesinde ise, son ses –u eklenince düşmüyor. Quenya pé ilkel elfçedeki peñe kelimesinden türemiş, çiftli peu ise peñû kelimesinden türemiş olmalı (VT39:9) – yani peu’nun e’si son harf değil aslında. (ee, kolay diyen olmadı)

Diğer çiftli kullanım, -t, ile ilgili Letters:427de eski element ata’yı simgelemekteydi. Yani elfçedeki "iki", atta. Kısacası bir şeyden iki tane olduğunu gösteriyordu. Örnek olarak, ciryat, cirya’nın çiftidir (gemi) iki tane gemiden bahsediyordu; ciryat belkide konuşma dilindeki bir kısaltmaydı ve orjinal olarak kullanımı atta ciryar’dı, (iki gemi).Diğer kelimelerde, -t’deki çift anlamı -u ile aynıydı. Ciryat "2 gemi" (özellikle "ciriat" olarak okunuyor [Letters:427]).

Ör:Bir çift yaprak, lasset (tekili: lassë "yaprak")

Geçen hafta üzerinde bahsetmemiz gereken bir şey daha vardı. Bu bir ayrıntı, yani hatırlamak zorunda değilsiniz. Bazen Quenya sözcükleri ek aldıklarında değişirler, ör. talan "zemin" talam- a dönüşür çoğul alınca. (talami). Biz talam-‘ın talan’dan türediğini biliriz. Çoğunlukla -o ve -ë barındıran sözcüklerin son harfleri bazen -u- ve -i-‘ye dönüşür, mesela, ek aldıysa; lómë "gece" lómi-‘ye dönüşür. Çoğunlukla kelimeler tamamen ek almış biçimleri ile kullanılır ve eski halleri unutulur. Ama hepsi değil… Bir de sonu sessiz ile bitenler r yerine "i" alıyor...

KELİME BİLGİSİ

atta "iki"

hen (hend-) "göz"

ranco "kol"

ando "geçit"

cirya "gemi"

aiwë "kuş"

talan (talam-) "zemin"

nér (ner-) "adam" (herhangi bir ırkın erkeği, elf, insan veya ölümsüz)

nís (niss-) "kadın" (aynı şekilde: herhangi bir ırkın dişisi)

sar (sard-) "taş" (küçük bir taş, madde çeşidi olarak değil))

alda "ağaç"

oron (oront-) "dağ"





ALIŞTIRMALAR



1. Türkçe'ye çevirin:



A. Hendu

B. Atta hendi

C. Aldu

D. Atta aldar

E. Minë nér ar minë nís.

F. I sardi.

G. Talami.

H. Oronti.



2. Quenya'ya çevirin:



I. İki gemi (yantana duran iki gemi)

J. İki gemi (kardeş gemiler)

K. Kollar (Bir kişinin iki kolu)

L. İki dağ (fark etmez, ikiz dağlar, veya çoğul olarak)

M. Çift geçit (Çoğul ifade)

N. İki kuş (bir çift)

O. İki kuş (yalnızca iki kuş)

P. Karı koca



Geçen Haftanın cevapları

ALIŞTIRMALAR

1. Bunları Türkçe'ye çeviriniz

A. Roccor - Atlar
B. Aran -kral
C. I rocco. -(the) at
D. I roccor. - (the) atlar
E. Arani. -krallar
F. Minë lië nu minë aran. -Bir kralın altındaki bir halk
G. I aran ar i tári. kral ve kraliçe
H. Vendi. bakireler

2. Quenya'ya çeviriniz:

I. Söğütler. tasari
J. Elfler. eldar
K.(the) Krallar i arani
L. halk lie
M. Söğüt altındaki at rocco nu tasar
N. Bakire ve kraliçe Vende ar tari
O. Kraliçe ve bakireler tari ar Vendi
P. Güneş ve Ay (Bunu yaparsınız) Anar ar Isil

QUENYA ELFÇESİ

SIFATLAR

Tüm dillerde kelimeler, konuşmanın parçası olan sözcük çeşitlerine bölünebilir. Tolkien elfçeyi bir avrupa dilinin tarzında ve biçiminde hazırlamıştır. (Mektuplar:175), yani sözcük çeşitleri çok farklı şeyler değildir -bir ilköğretim çocuğunun dahi bileceği birşeydir.. Daha önce isimleri incelemiştik, onlar nesneleri isimlendiriyordu. Şimdiyse sıfatlara geçeceğiz.

Sıfat nedir?
Dünyada her varlığın bir ismi vardır. İsimler varlıkları tanımamıza, birbirinden ayırmamıza yarar. Ancak sadece isimlerle maksadımızı anlatamayız. Çünkü birbirine benzeyen, aynı türden olan varlıklar bile nitelikleri ile ayrılırlar. Mesela yanyana duran iki elma birbirinden farklı olabilir. Bu yüzden, büyük, küçük, mavi, sarı, ince, uzun, geniş, dar, harika, muhteşem gibi sıfatları kullanırız. Yani sıfatlar varlıkları nitelememizde bize yardımcı olur.

Bir sıfatı iki şekilde kullanabiliriz.

1- Sıfatı kelimenin başına koyarak bir tamlama oluştururuz. Örneğin "uzun adam" gibi ve bunu cümle içinde kullanırken "Uzun adam yürüyordu" şeklinde kullanırız.

2- Ama yalnızca adamın boyunu vurgulamak istiyorsak, "Adam uzundur" diyebiliriz. Burada sıfat yüklem olarak kullanılır.Fakat burada "uzun adam"da olduğu gibi yalnızca adı ve sıfatı değil, "-dır" ekini (veya herhangi bir zaman ekini) de kullandık. Örneğin, Altın güzeldir, ben zekiyim veya taşlar serttir gibi. Altını, beni ve taşı betimledik. Onlar özne.

Şimdi Quenya'ya dönelim. Quenyada sıfatlar -a veya -ë ile biter. Ninquë "beyaz", morë "siyah", carnë "kırmızı", varnë "kahverengi" vs. gibi renklerde de görülüyor. Fakat bu kuralın dışında kalanlar da vardır. Onlar "-in" ile biter. ör: firin "ölü", hwarin "eğri", melin "sevgili (hitap sözcüğü olarak)" or latin "açık alan".Bunların aslının -a ile bittiği görülür. Örneğin latin kimi zaman latina olmuştur. Fakat -a bazen kendi başına da çıkabilir lára "düz" Ör: helwa "mavi", harna "yaralı", melda "tatlım", melima "sevimli", vanya "güzel".

Kullanım

Quenya'da ilk kullanım üstte de görüldüğü gibi tamlama halidir. Örneğin fána cirya "beyaz gemi". Fakat bazı istisnalar olabilir. Elendil Voronda "Sadık Elendil" (Aslında bu Elendil Vorondo olacak, bunu daha sonraki derslerde göreceğiz) olarak yazılır. İngilizce bilenler bunun "Elendil the faithfull" olduğunu bilir. Bunun nedeni herkesçe bilinen bir adın kullanılıyor olmasıdır. Fakat bu "Voronda Elendil" olarak da kullanılırsa yanlış olmaz. Ama aynı anlamı vermediği de kesindir.(Elendil i Voronda olmaz)

İkinci kullanımda ise, yüklem olarak kullanmak için, ná veya när kullanılır. Birkaç örnek var aşağıda:

I parma ná carnë. "Kitap kırmızıdır."

Ulundo ná úmëa. "Canavar kötüdür."

I neri nar hallë. "Adam uzundur."

Sıfatların çoğulu

-alı sıfatlar çoğulda -ë (eskidense -ai); -ëali sıfatlar çoğulda -ië (veya -ëe), -ëli sıfatlar çoğulda -i; -inli sıfatlar çoğulda -i olarak kullanılır. Sıfatlarla birlikte sayı kullanamayız. Örneğin Üç kırmızı domates diyemeyiz. Bu yüzden sıfat çoğulu da içerir. laurëa "altın" çoğulda laurië olur, laurië lantar lassi "altın yapraklar dökülüyor."

SÖZCÜK BİLGİSİ

neldë "üç"

ná "-dir" (nar "-dirler")

vanya "güzel"

alta "büyük"

calima "parlak"

taura "kuvvetli"

saila "bilge"

úmëa "kötü" (=kişilik, ing.: evil)

carnë "kırmızı"

ninquë "beyaz"

morë "siyah" (Sindarin'de Mordor = Kara Diyar)

firin "ölü"





EXERCISES



1.Türkçe'ye çevirin



A. Morë rocco.

B. Calimë hendu.

C. Neldë firini neri.

D. Vanyë aiwi.

E. Tári ná taura nís.

F. I oronti nar altë.

G. Aran taura

H. I nér ar i nís nar sailë.



2.Quenya'ya çevirin



I. Beyaz kapı

J. Büyük bir gemi.

K. Yer kırmızıdır.

L. Bir siyah taş ve üç beyaz taş.

M. Bilge krallar ve kuvvetli adam.

N. Kuvvetli adam ve güzel kadın kötüdür.

O. Elfler güzeldir..

P. Elfler güzel bir halktır.

QUENYA

DERSLER 5:

FİİLLER, GENİŞ ZAMAN RAKAMLARIN KULLANIMI,

ve SIFATLAR HAKKINDA BİRKAÇ ŞEY DAHA



Önceki derslerimizde kelime çeşitlerinden isimler ve sıfatları işlemiştik. Ayrıca kimi zaman diğer çeşitleri de araya harmanlamışız. Örneğin ikinci derste bir edat olan nu (altında) kelimesini kullanmışız. Bunlar konuşmalar sırasında kullandığımız ufak kelimelerdir. Mesela "nu i alda" ([O] Ağacın altında) cümlesinde bunu görebileceğiniz gibi bu kelimeler nesnenin yerini belirtmekte kullanılabilir. Ar sözcüğü ise en çok kullandığımız kelimelerden biri olan "ve" anlamına gelir ve bu da bağlaç olarak adlandırılır. Örnek olarak Anar ar Isıl (Güneş ve Ay) Bağlaçlar Türkçe'dekine benzerdir, edatınsa tek farkı kelimeden sonra değil önce kullanılmasıdır:

FİİL NEDİR?

Bir de fiil yada eylem adı verilen bir kelime türü vardır. Bunu daha önce Türkçe'de ek fiil olarak kullanılan nà "-dır" ve nar "-dırlar" kelimelerinde görmüştük. Bu iki fiil çok basitti, bir öznenin ne olduğunu anlatıyordu: Aran nà Taura "Kral güçlüdür"ki gibi. Fakat tüm fiiller öznenin ne olduğunu anlatmaz, bazen (çoğu zaman) ne yaptığını da anlatabilir. Fiiller dile hareket getiren sözcüklerdir.

Örneğin "Elf dans eder" cümlesini alalım. Burada "dans eder" bölümü cümlede ne olduğunu anlatan bölümdür ve bu "dans etmek" kelimesine bir takım ekler getirilerek yapılmıştır. Elbette bir hareket çeşitli formlarda olabilir, dediğimiz gibi, "dans eder"; veya geçmiş zamanda "dans etti" gibi. Birçok dil fiilin ne zaman yapıldığını fiilin içinde gösterir, geçmişte veya şimdi. Ayrıca tüm dillerin gelecekte yapılacak eylemler hakkında da özel formları vardır: dans edecek.

Zamanları, gelecek zaman, geçmiş zaman ve geniş zaman olarak sıralayabiliriz. Fakat bu tam bir liste olmaz. Quenya'da tam olarak bilinen 5 zaman vardır ve bizim de işleyeceklerimiz onlar. Bu derste ise yalnızca geniş zamanı işleyeceğiz

QUENYA'DA FİİLER

Quenya'da fiiller iki ana kategoride incelenebilir. Bunlardan ilki A-köklü olarak adlandırılır ve sonları a ile biter. Bunlar kelime sonlarına ekler eklenerek oluşturulmuştur. Bu ekler çoğunlukla -ya ve -ta daha az olarak da -na ve -a'dır.

calya- "açıklamak" (kökü KAL)

tulta- "gidip getirmek, çağırmak, celp etmek" (kökü TUL) [summon ing.]

harna- "yaralanmak" (kök SKAR; Quenya'da ilk iki harf sk-, h- olur)

mapa- "sıkıca tutmak" (kök MAP)

Fakat sonları -ya,-na,-ta veya -a ile bitmeyen bazı fiiller de vardır. Bunlar hiçbir kategoriye girmeyen aykırı fillerdir.

mat- "ye(mek)" doğrudan MAT- kökü ile aynıdır ve benzer anlam taşır.. Tac- "bağlamak"ın geldiği kök TAK- "onarmak". Tul- "gelmek"in ise kökü TUL- "yakınlaşmak" (tulta- "celp etmek" ile aynı kökten zıt sözcükler -ta anlamı değiştirmiş) örnek gösterilebilir.

GENİŞ ZAMAN

Böylece artık geniş zamana geçebiliriz. Önce basit fiillerden başlayalım. Mel (sevmek) sözcüğüne bakalım: Elendil oğlu Herendil'e derki:

Yonya inyë tye-méla, "Ben de, oğlum, Seni seviyorum". Buradaki geniş zamandır, yani daha önce de olmakta, şu an olan ve ilerde olmaya devam edecek olan zamandır. Bunun başka bir yerde daha kullanıldığını daha önce:

elen síla lúmenn' omentielvo, "Karşılaştığımız saatte bir yıldız parlıyor (yada parlar)"


Síla parlamak anlamına gelen "Sil-"den gelmiş. quet-"konuşmak, söylemek" fiili "Quèta"'ya dönüşünce "konuşuyor" oluyor.

Sìla veya mèla sözcüklerine bakalım, bunlar Türkçe'ye iki şekilde çevrilebilir: Sìla, parlar veya parlıyor; Mèla, sever veya seviyor. Kısacası, Quenya'da geniş zaman ve şimdiki zaman aynı şekilde kullanılır. Anlamı ise cümleden çıkarmak mümkündür.
Sonu zaten a ile biten sözcüklerde aa değil ëa kullanılır. Örneğin zorlamak anlamına gelen -ora geniş zamanda -orëa'ya dönüşür.
Bazen fillere çoğul anlam eklenebilir. Örneğin elen sìla "yıldız parlıyor" iken elen sìlar ise "yıldızlar parlıyor" anlamına gelir.
SIFATLAR HAKKINDA BİRKAÇ ŞEY DAHA...



Sıfatları kullanırken bildiğiniz gibi onlara bazı ekler ekleyerek istediğimiz anlamı verebilriz. Buna aşırılık durumu denir. Örneğin uzun boylular arasında bir kişi en uzun boyludur. İlginçtir ki bizdeki "en" Quenya'da karşımıza an olarak çıkar. Kelimelerin başına eklenir: calima "parlak"; ancalima "en parlak".

Birkaç örnek:

an + alta "büyük" = analta "en büyük"

an + calima "parlak" = ancalima "en parlak"

an + norna "erkekçe" = annorna "en erkekçe"

an + quanta "dolu" = anquanta "en dolu"

an + vanya "güzel" = anvanya "en güzel"

an + wenya "yeşil" = anwenya "en yeşil"

an + yára "yaşlı" = anyára "en yaşlı"





Fakat bazen an değil, "n" yerine sıfatın ilk harfi gelir. Örneğin an- + lauca (ılık) allauca şekline geçer ve en ılık anlamına gelir.

an + lauca "ılık" = allauca "en ılık"

an + ringa "soğuk" = arringa "en soğuk"

an + sarda "zor" = assarda "en zor"

an + moina "değerli" = ammoina "en değerli"

VOCABULARY



canta "dört"

Nauco "Cüce"(ırk olarak)

parma "kitap"

tiuca "şişman"

mapa- fiil "kapmak, tutmak"

tir- fiil "izlemek, korumak"

lala- fiil "gülmek"

caita- fiil "uzanmak"

tulta- fiil "celp etmek"

linda- fiil "şarkı söylemek" (ör. Ainulindalë adındaki "Ainur'un şarkısı")

mat- fiil "yemek"

cenda- fiil "okumak"



EXERCISES



1. Türkçe'ye çevirin



A. I nís lálëa.

B. I antiuca Nauco máta.

C. I tári tíra i aran.

D. I analta oron ná taura.

E. I nér tultëa i anvanya vendë.

F. I aiwë lindëa.

G. I Naucor mápëar i canta Eldar.

H. I antaura aran ná saila.



2. Quenya'ya çevirin



I. Bir kadın en büyük gemiyi koruyor

J. En kötü adam öldü.

K. Elf kitabı tutuyor.

L. Dört adam ağacın altında uzanıyor.

M. En bilge adam kitap okuyor (dikkat: saila "bilge" kelimesine önek eklenince ne oluyordu?)

N. Kral ve kraliçe kitap okuyor.

O. Kuşlar şarkı söylüyor.

P. Dört Cüce kuşları izliyor.

QUENYA

DERSLER 6:

FİİLDE GEÇMİŞ ZAMAN

Bir aylık aradan sonra işte bir kez daha buradayız. Hatırlıyorsanız en son geniş zamanı işlemiştik. Aynı zamanda şimdiki zamanı da içeriyordu. Şimdi ise geçmiş zamanı işleyeceğiz.

Türkçe'de geçmiş zaman iki şekilde kullanılmaktadır. -miş'li ve -di'li geçmiş zamandır. Quenya'da ise fiiller geçmiş zamandaki hallerini alırlarken -në ekini alır. Birkaç örnek verelim:

ora- "diren-", geçmiş zamandaki hali oranë "direndi"

hehta- "ayır-", geçmiş zamandaki hali hehtanë "ayırdı"

ulya- "dök-", geçmiş zamandaki hali ulyanë "döktü"

sinta- "sol-", geçmiş zamandaki hali sintanë "soldu"

ahyanë "değişti" fiilini bir cümleye "manen lambë Quendion ahyanë?"(Elflerin dili ne kadar değişti?) soru cümlesindeki gibi ekleyebiliriz. Burada aslolan ahya- "değiş-" fiilidir.

Ayrıca sonu sesli ile bitmeyen sil- "parlamak", tir- "izlemek", mat- "yemek" gibi fiillere de -në pek tabii eklenebilir. "sillë (neden böyle olduğu aşağıda açıklandı), tirnë" (mat için aynı şeyi söyleyemem)

Sonu "n" sessizi ile biten fiillerde sorun çıkabileceğini düşünüyorsanız yanılıyorsunuz. cen- "görmek" ise "cennë" ise "gördü" olarak çevrilebilir.

Fakat "l" ile biten kelimelerde sorun çıkar. Örneğin: vil- "uçmak" vilnë değil de villë olarak kullanılır. Yani l ile biten sözcüklerde geçmiş zaman "llë" şeklinde olur.

p, t, c harflerinde ise daha farklı bir yapı vardır. p ve c ile biten sözcükler geçmiş zaman ile yazılacakken şu örneklerdeki gibi olurlar:

top- "kaplamak" geçmiş zamanda tompë , yani son sözcükten önce m, en sona ise ë gelir.

t ile biten sözcüklerse:

mat- "yemek" geçmiş zamanda mantë, yani bu kez m değil n geldi.



KELİME BİLGİSİ

lempë "beş"

elen "yıldız"

harma "define" (isim)

sil- fiil "parlamak" (with white or silver light, like star-shine or moon-shine)

hir- fiil "bulmak"

cap- fiil "zıplamak"

tec- fiil "yazmak"

quet- fiil "konuşmak, söylemek"

mel- fiil "sevmek" (arkadaş olarak, aşk anlamında sevmenin Quenya'daki karşılığı bilinmiyor)

cen- fiil "görmek" (cenda- "okumak", aynı zamanda çok yakından bakarak görmek anlamında kullanılır).

orta- fiil "doğmak",(güneşin doğumu, bebek değil) aynı zamanda = "yukarı hareket etmek".

harya- fiil "sahip olmak" (harma "define" ile bağdaştırılmıştır)





ALIŞTIRMALAR



1. Türkçeye çeviriniz



A. I nér cendanë i parma.

B. I Naucor manter.

C. I aran tultanë i tári.

D. Nís lindanë.

E. I vendi tirner i Elda.

F. I lempë roccor caitaner nu i alta tasar.

G. I eleni siller.

H. I Nauco cennë rocco.



2. Quenya'ya çeviriniz



I. Bir cüce bir define buldu.

J. Bir elf konuştu.

K. Bir at zıpladı.

L. Bir(the) kral elfleri severdi.

M. Bir adam kitap yazdı.

N.Krallar definelere sahiptir.

O.Bir(the) kral ve bir(the) kraliçe dört elf ve beş cüce çağırdı.

Geçen dersin cevapları

1.
A. (The) kadın gülüyor
B. En şişman cüce yiyor.
C. (The) Kraliçe kralı izliyor.
D. En büyük dağ kudretli.
E. (The) adam en güzel bakireyi çağırıyor
F. Kuş şarkı söylüyor.
G. Cüceler dört elfi yakaladı.
H. (The) en kudretli kral bilge
2.
I. I nís tíra i analta cirya.
J. I anúmië neri nar firini.
K. I Elda mápëa i parma.
L. Canta neri caitëar nu alda.
M. I assaila Elda cendëa parma (an-saila becoming assaila by assimilation)
N. I aran ar i tári cendëar i parma.
O. I aiwi lindëar.
P. I canta Naucor tírar aiwë.

SINDARIN

DERSLERİ 1:

GİRİŞ, SİNDARİN'de TELAFUZ

Sindarin'e Giriş?

Sitemizde bir süredir Quenya Elfçesi bölümüne alışmıştınız. Quenya dersleri birçok kişinin ilgisini çekti. Quenya Lothlorien'de yaşayan elflerin konuştuğu dildi. Sindarin ise Ayrıkvadi'de yaşayan elflerin konuştuğu ve filmlerde sıklıkla duyduğunuz elf aksanıdır.(Arwen, Aragorn...) Hadi, biraz uğraşırsanız, üçüncü filmdeki elfçe bölümlerde, altyazıları okumanıza lüzum kalmayacak! (!?!)

Sindarin Nasıl okunur?

Sindarin’in okunuşu ile Quenya okunuşu arasında aslında pek fark yoktur. C her zaman k okunur(Klasik örnek: Celeborn, Keleborn okunur). Kelime sonlarındaki f harfleri v okunur. R harfleri İspanyolca’da olduğu gibi vurgulu ve bastırarak söylenir. R ve l harflerinden sonraki h harfleri ise yalnız okunur (Bazı bileşik kelimelerdeki istisnalar dışında: Edhelharn). Sesli harflerin okunuşunda da Sindarin ve Quenya hemen hemen aynıdır. Bu okunuşlar Türkçe’dekine de benzer. Sadece yan yana gelen bazı sesli harfler farklı seler oluşturur. Ae ve oe, a ve o şeklinde yanlarında e yokmuş gibi okunur. Ve son olarak, Üçüncü Çağ’ın sonlanmasıyla Sindarin’deki ö harfi de yerini e harfine bırakmıştır, eğer eski Sindarin’den bir kelime görürseniz buradaki ö harfini ister ö ister e şeklinde okuyabilirsiniz(Yüzüklerin Efendisi’ndeki haritada Gri Dağlar’ın Öröd Mithrin değil Ered Mithrin yazılmasının sebebi budur.)

Vurgu:

*İki heceli kelimelerde vurgu İLK HECEDE: aran, calen (kral, mavi)

*Daha uzun kelimelerde vurgu kendinden sonra bir uzun sesli harf, iki sesli harf ya da iki sessiz harf gelen EN SON HECEDE (çoğunlukla sondan ikinci hece olur): Isildur, Galadhrim(Lothlorien Elfi) , Istári

*Yukarıdaki kurala uyan bir kelime değilse o zaman vurgu bir hece geriye yani SONDAN ÜÇÜNCÜ HECEYE geçer: Fëanor, Orome

çok ilginç bi bilgi olmuş tebrikler:D

bunu deneyen bi manyak war mı

ya bunun hepsini okuyan var mı asıl
bn bile okumadım

ya acıom meteye acıom ya o kadar arastırmıs

bnce de yazık o daha faydalı bişiler bulabilirdi

:D haklısın

yaa her zamanki halim işte serkan

e yani :D

ya işte kimin kankasıyımm
elif görmez di mi burdan kanka

işallah :D

aman boşver yaw bişi olmazz. kızarım bn ona sen merak etme

aman aman sakın ha gen gelir ban patlar :D

tamam tamam amma tırstın yaw bişi demem

eet cok korkuom

uyyy kıyamam korkma yaa

yok cnm bnm biş olmaz

iyi bari